Paper title:
 Fight for Religious Tolerance During the First Polish Interregnum (1572-1573)
DOI:
https://doi.org/10.4316/CC.2022.02.01
Published in:
Issue 2 (Vol. 28) / 2022
Publishing date:
2022-12-31
Pages:
253 – 268
Author(s):
Kornelia WASIAK
Abstract:
 As the Reformation progressed in the 16th century, Poland became increasingly populated by representatives of Protestant denominations. Because political elites and nobility disagreed on religious matters, the issue of religious tolerance required appropriate formal and legal solutions. That was particularly important during the first interregnum following the death of King Sigismund Augustus, when the spectre of anarchy loomed over the state. The Warsaw Confederation Act was introduced during the Convocation Sejm to preserve order in the country during the interregnum. This document also included provisions on religious tolerance, which remained a source of dispute for both supporters and opponents of religious peace for many years.
This article addresses the first stage of the struggle for formal recognition of reli-gious tolerance, which occurred between the death of the last monarch of the Jagiellonian dynasty (7 July 1572) and the end of the session of the Convocation Sejm during the first interregnum (28 January 1573). The study was built on 16th-century historiography - the works of Marcin Bielski, Świętosław Orzelski and Reinhold Heidenstein. The paper aims to reconstruct the events that led to the creation of the Warsaw Confederation Act. Moreover, the sources reflect the atmosphere prevailing in the country at that time, which is undoubt-edly significant in capturing the topic under consideration.
The paper is a three-part inquiry that, aside from research methodologies, displays the historical context in the introduction while the remainder of the text is a comparative analysis of the source material, from which relevant conclusions were drawn.
Keywords:
 Convocation Sejm, Warsaw Confederation, Polish-Lithuanian Common¬wealth, Interregnum, religious tolerance, Reinhold Heidenstein, Świętosław Orzelski, Marcin Bielski




References:
1. Adamkiewicz Sebastian, Skąd się wzięła elekcja viritim? [Where did the viritim election come from?], in https://histmag.org/Skad-sie-wziela-elekcja-viritim-1661
2. Bielski Joachim, Kronika polska Marcina Bielskiego. Księgi VI Inter-regnum [The Polish chronicle by Marcin Bielski. The 6th Interregnum Books], Vol. 18, no. 6, Warsaw, 1632.
3. Davies Norman, Europe: A History, Oxford, Oxford University Press, 1996.
4. Davies Norman, God’s Playground. A History of Poland, Vol. 1, The Ori-gins to 1795, Oxford, Oxford University Press, 1981.
5. Dubas-Urwanowicz Ewa, Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierw-szych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta [Crown conventions of the nobility during the first two interregna after Sigismund II Augustus’s death], Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 1998.
6. Heidenstein Reinhold, Rajnolda Heidensztejna sekretarza królewskiego dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594 [The King’s Secretary Rienhold Heidenstein’s history of Poland from the death of Sigismund II Augustus to the year 1594], Vol. 1, Petersburg, 1857.
7. Korolko Mirosław, Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół kon-federacji warszawskiej w latach 1573-1658 [A gem of a large conscience. The polemic around the Warsaw Confederation in 1573-1658], Warsaw, Instytut Wydawniczy PAX, 1974.
8. Korolko Mirosław, Spory i polemiki wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573-1576 [Disputes and polemics around the Warsaw Confederation in 1573-15760], in Odrodzenie i reformacja w Polsce [Revival and Reformation in Poland], Vol. XVIII, Wrocław – Warsaw – Kraków – Gdańsk, Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla, 1973, s. 65-94.
9. Korolko Mirosław, Tazbir Janusz, Konfederacja warszawska 1573 roku. Wielka karta polskiej tolerancji [The Warsaw Confederation of 1573. A Big Charter of Polish Tolerance], Warsaw, Instytut Wydawniczy PAX, 1980.
10. Maciuszko T. Janusz, Konfederacja warszawska 1573 roku. Geneza, pierwsze lata obowiązywania [The Warsaw Confederation of 1573. Genesis, First Years of Operation], Warsaw, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 1984.
11. Orzelski Świętosław, Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta r. 1572 aż do r. 1576 [Eight books of the interregnum, i. e. the history of Poland from the death of Sigismund II Augustus in 1572 to the year 1576], Vol. 1, Petersburg-Mohylew, 1856.
12. Piernikarczyk Łukasz, Interrex = międzykról [Interrex = the King in Between], in https://polskiedzieje.pl/tablice-historyczne/interrex-krol-tymaczsowy.html
13. Pliński Tadeusz, Bezkrólewie po Zygmuncie Auguście i elekcja kró-la Henryka [The interregnum after Sigismund Augustus and the election of King Henry], Kraków, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1872.
14. Płaza Stanisław, Wielkie bezkrólewia [The Great Interregna], Kraków, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988.
15. Salmonowicz Stanisław, Konfederacja warszawska 1573 [The Warsaw Confederation 1573], Warsaw, Zamek Królewski w Warszawie, 1985.
16. Siemieński Józef, Drugi akt konfederacji warszawskiej 1573 roku. Przyczynek archiwalny do historii ustroju Polski [The Second Act of the Warsaw Confederation in 1573. Archival Contribution to the History of the Polish Politi¬cal System], Kraków, Polska Akademja Umiejętności, 1930.
17. Stone Daniel, The Polish-Lithuanian State 1386-1795, Seattle, Uni-versity of Washington Press, 2001.
18. Tazbir Janusz, Dzieje polskiej tolerancji [The History of Polish Toler-ance], Warsaw, Polska Agencja Interpress, 1973.
19. Tazbir Janusz, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w. [A State without Piles. Sketches on the History of Tolerance in Poland in the 16th and 17th Centuries], Warsaw, Wydawnictwo Iskry, 2009.
20. Tazbir Janusz, Reformacja, kontrreformacja, tolerancja [Reformation, Counter-Reformation, Tolerance], Wrocław, Polska Agencja Interpress, 1999.
21. Tokarczyk Andrzej, Tolerancja [Tolerance], Warsaw, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1979.
22. Wierzbowski Teodor, Uchańsciana czyli zbiór dokumentów wyjaśnia-jących życie i działalność Jakuba Uchańskiego arcybiskupa gnieźnieńskiego, legata urodzonego, Królestwa Polskiego prymasa i pierwszego księcia [‘Uchańsciana’, i. e. a Collection of Documents Explaining the Life and Activity of Jakub Uchański, the Archbishop of Gniezno, the Legate, the Primate and the First Prince of the King-dom of Poland], Vol. 4, Warsaw, Drukarnia K. Kowalewskiego, 1892.